Teknoloji Bağımlılığı

Teknoloji Bağımlılığı

Teknoloji, insanlığın tarih boyunca kaydettiği en büyük dönüşümlerin başında geliyor. İlk araç gereçlerden günümüzün yapay zeka destekli sistemlerine kadar, teknoloji yaşamın her alanını etkiledi. Ancak bu devrimsel gelişim, beraberinde bağımlılık sorununu da getirdi. Oyunlar, paylaşım siteleri, alışveriş siteleri, metaverse, yapay zeka derken bu bağımlılık günümüze kadar mutasyonlara uğrayarak ulaştı. Günümüzde ise eğer dikkat etmezsek geri dönüş geç olabilir!

Bu yazımda, teknolojinin tarihsel yolculuğunu, bağımlılığın her yaş grubundaki etkilerini ve bu sorunla başa çıkmanın yollarını ele almaya çalışacağım. Bu yazıdan çok daha önce planladığım paylaşımlar vardı. Ancak çevremde her yaş grubundan o kadar çok sosyal bağımlı gözlemliyorum ki mühendisliğin vermiş olduğu bilgi ve birikimle hangi nokta da nelere dikkat edilmesini yazıya dökmenin faydalı olacağını düşündüm.

Teknolojinin Dünü

Teknoloji tarihine dönüp baktığımızda, ilk büyük sıçramaların 20. yüzyılda gerçekleştiğini görüyoruz. Telgraf, radyo ve bilgisayarlar, iletişimde devrim yarattı. Bu dönemde teknoloji, bireylerin hayatında değil, daha çok iş dünyasında bir araç olarak kullanılıyordu.O da her iş kolunda değil sayılı alanlarda ve sayılı insanlar tarafından kullanılıyordu. Bazı tarihi gelişmeler şöyle:

• 1946 yılında İlk programlanabilir dijital bilgisayar ENIAC tanıtıldı.
• 1973 yılında Motorola, ilk cep telefonunu geliştirdi.
• 1991 yılında İnternet (WWW), halka açıldı.

Bu dönemlerde teknoloji bağımlılığı henüz bir sorun olarak görülmüyordu. İnsanlar ekranlarla değil, daha çok mekanik cihazlarla zaman geçiriyordu.

Teknolojinin Bugünü

Bugün teknoloji, günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası. Sosyal medya, akıllı telefonlar ve yapay zeka uygulamaları yaşamı kolaylaştırırken, aynı zamanda teknoloji bağımlılığı gibi sorunların da temelini oluşturuyor.

Bilimsel Verilerle Bugüne Bakarsak:

• İnsanlar günlük ortalama 7 saat 4 dakika ekran başında vakit geçiriyor. (Kaynak: Statista, 2023)
• 16-24 yaş arasındaki gençlerin %63'ü, sosyal medya kullanımını kontrol edemediğini belirtiyor.
• Sosyal medyanın tetiklediği dopamin artışı, tıpkı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi alışkanlık döngüsü yaratıyor. Dopamin seviyelerinin aşırı yükselmesi de bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu durumda, anksiyete, ajitasyon, halüsinasyonlar, paranoya, aşırı enerji, iştah, agresiflik, istemsiz hareketler, uykusuzluk ve odaklanma sorunları gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Bağımlılığın Yaş Gruplarına Etkisi:

• Çocuklar (6-12 Yaş): Video oyunları bağımlılığı en sık görülen sorunlardan biri. Burada çocuklar oyun oynamasın değil, bağımlı olmasın tezi üzerine karşıtlık gösteriyorum. Elbetteki her yaş grubundaki çocuklar oyun oynamalı ve teknolojiye adapte olmalı. Ancak yerinde ve kararında…
  
  Zira çevremizde oyunlara özenip çocuklarımızın canice neler yapabildiğini kaygıyla takip ediyoruz.
• Gençler (13-18 Yaş): Instagram ve TikTok gibi platformlar en fazla zaman harcanan uygulamalar arasında. Burada üretilen içeriklerin +18 içerikler dışında kontrolsüz olması en büyük tehlikeler arasında yer alıyor. Bunun dışında sosyal medya paylaşımlarında yer alan hayatlar diğer hayatlarda olumsuz etkiler bırakabiliyor. Tüketici toplumun zeminlerini hazırlıyor. Özellikle de bu paylaşının Z kuşağı üzerinde tüketici toplum refleksini tetiklemesi gibi bir soruna davetiye çıkarıyor.
  
  Bu düşünce yapısı hiçte size uygun olmayan bazı iç sesleri beraberinde getirebilir. Kişi farkında olmadan mantık ve bilinç dışında ortaya çıkan davranışlar sergileyebilir.
  
  “X kişi şuraya gitmiş onlar gidiyorsa biz daha iyi yere gideriz.”
  “Y kişi bile şunu yapıyor. Ben çok daha iyisini yaparım.”
  “Z cafe de çay, kahve içmeye gidelim. A kişisi bile gitmiş.”
• Yetişkinler: Instagram, Youtube, gibi platformların yanı sıra, haber siteleri, oyun gibi pek çok alanda tehlikeli davranışlar gözlenebilmektedir.
• Yaşlılar: Mobil teknolojilere geç uyum sağlansa da bağımlılık oranı o yaş grubunda da hızla artıyor.

Teknolojinin Yarını

Teknolojinin geleceği, bizi daha da karmaşık bir dijital dünyanın içine çekiyor. Web 1.0 ile başlayan yolculukta bugün Web 3.0 konuşuyoruz. Metaverse, AR (Augmented reality - Arttırılmış Gerçeklik) , VR (Virtual Reality - Sanal Gerçeklik), yapay zeka, kuantum bilgisayarlar ve biyoteknoloji gibi alanlarda büyük gelişmeler bekleniyor. Ancak bu yenilikler, bağımlılık riskini de beraberinde getirebilir.

• 2025 yılında dünya nüfusunun %80’inin artırılmış gerçeklik uygulamalarıyla tanışması bekleniyor.
• 2030 yılına doğru sanal gerçeklik bağımlılığının, sosyal medya bağımlılığını geçeceği tahmin ediliyor.
• İnsanların teknolojiyle tamamen bütünleşik bir yaşam sürmesi, bağımlılığın yeni bir boyut kazanmasına neden olabilir.

Bağımlılıkla Nasıl Mücadele Edelim?

• Dijital Detoks - Haftada bir gün cihazlardan uzaklaşmak, ruh ve beden sağlığı için oldukça faydalıdır.
• Akıllı Uygulamalar Kullanmak - Ekran süresini sınırlandıran uygulamalar, bilinçli kullanım alışkanlığı kazandırabilir.
• Aile İçi Bağları Güçlendirmek Aile İçi Bağları Güçlendirmek Çocuklar ve gençler için aile içi etkinlikler planlamak, ekran kullanımını azaltmada etkili bir yöntemdir. Biz ailecek çok geziyoruz. Gitmediğimiz yer çok nadirdir. Tiyatro, müzik, spor ve binlerce oyun, oyun alanları ama fotoğraf paylaşmadığımız için çevremizdeki çok az sayılı insan (aile) dışında pek bilinmez. Hatta bazen çocuğunuzu bir yerlere götürebilirsiniz diye önerilerde bulunanlar var :)
• Farkındalık ve Eğitim - Özellikle çocuklar ve gençler için teknoloji bağımlılığına yönelik eğitim programları düzenlemek önemlidir. Bu tarz farkındalık eğitimlerinde bulunmalarını sağlamak önemlidir.
• Mobil Cihazda Bildirim Yönetimi - Hangi bildirime hangi zamanda maruz kalmak isteyeceğinizi yönetebilirsiniz. Bu durum zaman yönetimi konusunda ciddi fayda sağlar.

Teknolojiye Karşı Olmak Değil! Teknoloji ile Sağlıklı Bir İlişki Kurmak

Teknoloji, yaşamı kolaylaştıran bir araç olsa da, doğru kullanılmadığında bağımlılık gibi sorunlara yol açabilir. Her yaş grubunda teknoloji kullanımını dengelemek, hem bireysel hem de toplumsal sağlık için kritik öneme sahiptir. Gelecek nesillere sağlıklı bir dijital alışkanlık kazandırmak bizim elimizde.

Örnek vermek gerekir ise yapay zeka ile oğlum tanışıyor. Henüz bu yaşında bile ona nasıl promptlar vermesi gerektiğini keşfetti. Ondan hikaye oluşturmasını isteyip kahramanları kendi belirliyor. Kaç farklı karakterden kaç farklı hikaye oluşturduğumuzu hatırlamıyorum bile.

Yada örneğin, merak ettiği tüm "Nedir?" içerikli sorularda yine yapay zekadan destek alıyoruz. Bazen oyun üretmek için, bazen ödevlerimizde yine doğru promptlar vererek fayda sağlayabiliyoruz.

Çocuklarımızı akıllı saat, kablosuz kulaklık gibi teknolojik aletlerden de mümkün olduğunca uzat tutmalı ve bizlerde mümkün olduğunca uzak durmalıyız. Bluetooth kulaklıklar, radyo frekansı (RF) dalgaları yayar, bu dalgaların gücü oldukça düşüktür. Radyo frekansı (RF) dalgalarının, beyin hücrelerine zarar verdiğine dair kesin bir kanıt yoktur. Ancak, uzun süreli ve yoğun kullanımı sınırlandırmak önerilir. Kulaklıkları sadece ihtiyaç duyduğunuzda kullanın ve cihazları uyurken başucunuzdan uzak tutmaya gayret gösterin. Akıllı saatler yerine anolog saatler tercih edebilirsiniz. Akıllı saatler, Bluetooth ve Wi-Fi gibi teknolojilerle düşük seviyede elektromanyetik radyasyon yayar. Elektromanyetik Radyasyon Maruziyeti (EMF) yaşamamak veya azaltmak için tercihimiz analog saatler ve kablolu kulaklıklar olabilir.

Görüldüğü üzere teknolojiyi nerelerde kullanmalı, nerelerde kullanmamalıyız konuları içerisinde bulunduğumuz duruma göre dizayn edilebilir. Teknoloji ile sağlıklı bir ilişki kurulabilir. Bu bir bilgisayar olabilir, yapay zekada bir prompt, herhangi bir sosyal medya veya akıllı bir saat... Hiç önemli değil! Önemli olan sizin tekonoloji ile sağlıklı bir ilişki kurarak hangi konuya nasıl yaklaşmanız gerektiği bilinci ile hareket etmeniz.

Özellikle Elektronik cihazlarınızı kullanırken mutlaka aşağıdaki konulara dikkat edin!

1. Bağlan ama bağımlı olma!
2. Sosyal Medyada paylaşım çılgınlığına katılma!

   Burada en kritik yanılgı Baktığınız zaman sosyal medya eğer amacına uygun kullanılıyor olsaydı bu kadar zehirli olmayabilirdi. Ancak artık insanlar sosyal medyayı bilgi edinmek veya bilgi aktarmaktan ziyade sosyalleşmek için kullanıyorlar. İkinci en önemli konu sonsuz bir akışa sahip olması.

3. Fear of missing out yani günceli kaçırma korkusu

   Psikoloji alanındaki bilgi birikimine göre sosyal medyanın bu kadar hayatımızı kaplamasının nedenleri arasında kullanıcıların sosyal medyada kendilerine yeni bir kimlik yaratmaları bulunmaktadır. Başka bir deyişle sosyal medya aslında kendi inşa ettiğimiz bir yaşamdır. Orada kontrol bizdedir. Nasıl görünmek istiyorsak öyle görünebileceğimiz bir düzendir. Dolayısıyla insanlara alternatif bir yaşam hakkı sunmaktadır. Bu durum ise kullanıcılara oldukça cazip gelmektedir.

4. 6 yaşına kadar çocuğuna telefon, tablet, oyun konsolu ve benzeri elektronik cihazları verme!

   Olumsuz etkileri: Beyin büyümesine olumsuz etki, gecikmeli gelişme, obezite salgını, uyku yoksunluğu, akıl hastalığı, saldırganlık, dijital bunama, bağımlılıklar, radyasyon emisyonu

   Teknoloji ile çocuklarımız kesinlikle etkileşimde olmamalı dememeliyiz. Üretici içerik dediğimiz içerik türleri kesinlikle faydalıdır ve çocuklarımız bu içeriklere maruz kalabilir. En çok görüştüğün 5 kişinin ortalamasısın diyoruz ya ekrar da da aynı formül geçerli takip ettiğimiz 5 kişinin ortalaması oluyoruz.
   
   Pasif hafızayı aktif hale getirmek için izlenen içerikler yorumlanabilir.Yaratıcı düşünceyi tetiklemek gerekir. Karakterin ismi neydi? O sahnede ben olsam şöyle yapardım gibi? izledikleri hakkında sohbet etmek gerekir. Süre ve içerik kontrolü ile de çocuklarımızın ekran süreçlerini destekleyebiliriz.

   Teknoloji tarafından yönetilen değil teknolojiyi yöneten çocuklar yetiştirmek gerekir.

5. İşin gereği ne kadar hareketsiz kalırsanız kalın, mutlaka bir kaç egzersiz hareketi ile sağlıklı kal!

Son olarak geleceğimiz, evlatlarımız için bir kaç sanatsal çizim paylaşacağım. Onları ekrandan uzak tuttuğumuzda ne kadar hayal gücü yüksel bireyler yetiştirebileceğimizi kanıtlar nitelikte...

Çocuklarımızda ekran kontrolü yapmadığımızda ne mi oluyor? O çocuklar daha sonra büyüyor ve bağımlılıkları mutasyona uğrayarak onlarda farklı alışkanlıklar ve refleksler ile yaşamaya devam ediyor.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 



Fayda görmeniz dileği ile...

* Blog yazımda kullandığım ana bannerı yapay zekaya ürettirdim.
* Sanatsal çizimler kaynak: instagram.com/yo_runner